Astronomi. Astronomiden; gökbilim, gök bilimi ve uzay bilimi olarak farklı şekillerde de bahsedebiliriz. Gökbilim dediğimiz zaman biz insanların akıllarını ve hayallerini süsleyen tonlarca düşünce söz konusu oluyor. Farklı gezegenler, farklı yıldızlar, uzay bulutsuları, uzaylılar ve daha nicesi gibi hem gerçek ve fotoğraflanmış şeyler hem de gerçekliği daha kanıtlanmamış şeyler kafamızın içerisinde dönüp duruyor.
Biz insanların kendi yaşam alanı olan bu gezgenden ötesinin olduğunu bilmesi, bizlerde sonsuz bir merak ve gizem hissiyatı uyandırıyor. Bu hissiyatlar insanları araştırma, keşfetme, öğrenme ve kanıtlama isteğine itiyor. Biz insanların bu istekleri doğrultusunda da elbette hem ülkeler tarafından hem de bağımsız bireyler / gruplar tarafından firmalar, şirketler, ajanslar, gözlem merkezleri ve benzeri yapılanmalar / kuruluşlar kuruluyor. Gökbilim dendiğinde akıllara gelen ilk yapılanmalar genellikle, Amerika Birleşik Devletleri’nin bir kuruluşu olan NASA (National Aeronautics and Space Administration / Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi), Avrupa Birliği’nin bir kuruluşu olan, bünyesinde, Almanya, Belçika, Birleşik Krallık, Fransa gibi devletlerin / birleşimlerin olduğu ESA (European Space Agency / Avrupa Uzay Ajansı) ve SpaceX (Space Exploration Technologies Corporation / Uzay Keşif Teknolojileri Şirketi) oluyor. İşte şimdi sizlere bu yazımın temel konusu olan SpaceX şirketinden ve çalışmalarından bahsedeyim.
SpaceX Nedir? Ne zaman Kuruldu?
SpaceX, 2002 yılında Elon Musk tarafından uzay keşiflerini kolaylaştırmak ve maliyetini azaltmak amacıyla kurulmuş bir üretim şirketidir. Kurulum amacındaki fikir ise Mars gezegeninin kolonileştirilmesinde uzay taşımacılığının kolaylaştırılması ve maliyetinin azaltılmasıdır. Şirket süre gelen zaman içerisinde uzay taşımacılığını kapsamlı bir biçimde misyonu olarak belirleyip günümüzde çalışmalarını bu misyon üzerinden ilerletmeye devam etmektedir.
SpaceX’in Çalışmaları
SpaceX şirketinin kurulduğu zamandan günümüze kadar yaptığı ve hâlâ yapmakta olduğu projeler ufak detaylarıyla birlikte şunlardır,
- Dragon Uzay Kapsülleri
- Falcon Fırlatma Araçları
- Starlink Uyduları
- Starship
Bunların yanı sıra, Raptor Roket Motorları, Draco / Super Draco roket ve uzay kapsüllerinde kullanılabilir roket motorları, PICA-X ısı kalkanları ve daha nicesi. Bu bahsettiğim SpaceX ürünleri bizzat SpaceX’in kendisi tarafından ve NASA tarafından aktif bir şekilde kullanılmakta olup bu ürünlerin tamamladığı bir çok görev bulunmaktadır. SpaceX proje ve ürünlerini anlatmaya Dragon Uzay Kapsüllerinden başlayalım.
SpaceX Dragon Kapsülü / Dragon 1 ve Dragon 2
SpaceX tarafından üretilen Dragon kapsülü / Dragon 1 kargo taşımaya yönelik, tekrar kullanılabilir bir uzay aracıdır. Dragon’un yörüngeye fırlatılışı yine SpaceX şirketinin üretimi olan Falcon 9 roketleri aracılığıyla yapılmaktadır. 2010 Aralık ayındaki ilk resmi uçuşu sırasında, Dragon kapsülü, yörüngeye çıktıktan sonra sapa sağlam bir şekilde geri dönebilen, ticari olarak inşa edilmiş ve işletilmiş ilk uzay aracı olmuştur.
Dragon kapsülü / Dragon 1 bu görevin ardından yerini Dragon 2 versiyonuna bırakmıştır. Dragon 2, dört kişilik mürettebatı taşıyabilen Crew Dragon ve Cargo Dragon olmak üzere hem insan hem de mal taşıma potansiyelini barındıran iki modele sahiptir. Mayıs 2012 tarihinde, Cargo Dragon aracı ISS / UUİ (International Space Station / Uluslararası Uzay İstasyonu) ile kenetlenmesini gerçekleştiren ilk ticari uzay aracı olmuştur. SpaceX, ISS / UUİ‘ye kargo taşımak üzere NASA’nın Ticari İkmal Hizmetleri programı çerçevesinde sözleşme imzalamış ve Dragon 2012 Ekim ayından itibaren düzenli kargo uçuşlarına başlamıştır. Şimdiye kadar 27 ve üzeri görevi başarıyla tamamlamış şahane bir üretim eseridir. Dragon’un inişleri dünya üzerinde katı zemine değil okyanus ve denizlere yapılmaktadır, bununla ilgili olarak Dragon’a da iniş takımları eklenip katı zemin üzerine indirilmesi hedefleniyor.
SpaceX Falcon Fırlatma Araçları / Falcon 9
Falcon 1, SpaceX şirketi tarafından özel sermaye ile geliştirilmiş ve üretilmiş, harcanabilir bir fırlatma aracıdır. İlk uçuşunu 24 Mart 2006 yılında yapmış iki aşamalı bir sisteme sahip ve roket her iki aşama için de yakıt olarak LOX (Sıvı Oksijen) / RP-1 karışımını kullanmıştır, ilk aşamada tek bir Merlin motoru ve ikinci aşamada ise tek bir Kestrel motoru kullanılmaktadır.
Roket baştan sona SpaceX tarafından tasarlanmış ve özel sermaye ile geliştirilerek yörüngeye çıkabilen ilk başarılı sıvı yakıt itişli fırlatma aracı olmuştur. Şimdiye kadar 5 kere kullanılarak kullanımına son verilmiş, yerini ise Falcon 9’a bırakmıştır.
Falcon 9, SpaceX şirketi tarafından üretilen bir fırlatma aracı ailesidir ve bu yazımın en önemli kısımlarından birisi olan ayrıca uzay seyahatlerinin kilometre taşlarından birisi olarak nitelendirebileceğimiz bir teknolojiye sahip ve dünya üzerindeki ilk tekrar kullanılabilir fırlatma sistemi unvanına sahiptir. Falcon 9 ailesine baktığımızda Falcon 9 v1.0, Falcon 9 v1.1, Falcon 9-R olmak üzere üç farklı modelden oluşmakta olduğunu görüyoruz.
2008 yılında Falcon 9 ve Dragon kapsülü, NASA‘dan ISS / UUİ‘ye malzeme götürmek için, Ticari Yörüngesel Taşımacılık (COTS / Commerical Orbital Transportation Services) programı kapsamında, Ticari İkmal Hizmetleri (CRS / Commerical Resupply Services) sözleşmesini kazanmışlardır. Falcon 9, 4 Haziran 2010 tarihinde ilk uçuşunu gerçekleştirmiştir. Falcon 9 ve Dragon kapsülü ISS / UUİ‘ye malzeme götürmek amaçlı ilk uçuşunu ise 8 Ekim 2012 tarihinde yapıp başarıyla tamamlanmıştır.
Falcon Heavy, SpaceX şirketinin ağır yük için ürettiği bir fırlatma aracıdır. Falcon Heavy, Falcon 9 roket çekirdeğinin yanı sıra, Falcon 9 ilk aşamasından türetilmiş olan, fazladan iki adet roketin kendisine entegre edilmesiyle, toplamda üç adet roketin birleştirilmesiyle oluşturulmuş bir fırlatma aracıdır. İlk uçuşunu 6 Şubat 2018 tarihinde yapmış ve başarıyla tamamlamıştır. Şimdiye kadar 3 görev almış ve hepsini başarıyla yerine getirmiştir.
SpaceX Starlink Uyduları
Starlink, SpaceX’in tamamına sahip olduğu bir yan kuruluşu olan Starlink Services, LLC (Limited Liability Company / Sınırlı Sorumlu Şirket) tarafından işletilen ve 102 ülkeyi kapsayan bir uydu internet takımyıldızıdır. Aynı zamanda küresel olarak mobil geniş bant sağlamayı amaçlamaktadır. SpaceX, 2019’da Starlink uydularını fırlatmaya başlamıştır. Mart 2024’ün başları itibariyle, belirlenmiş yer alıcı-vericileriyle iletişim kuran alçak Dünya yörüngesinde 6.000’den fazla seri üretilen küçük uydudan oluşuyor. Yaklaşık 12.000 uydunun konuşlandırılması planlanıyor ve daha sonra bu sayıların 34.400’e çıkarılması planlanıyor.
SpaceX, Aralık 2022’de 1 milyondan fazla, Eylül 2023’te 2 milyon aboneye ve Mayıs 2024’te 3 milyon aboneye ulaştığını duyurdu. Starlink, Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı tarafından sözleşmeli olduğu ve rol aldığı Rusya-Ukrayna Savaşı’nda yaygın olarak kullanılmıştır. Starlink’in askeri bir versiyonu olan, devlet kullanımı için tasarlanmış Starshield modeli de mevcuttur.
SpaceX Starship
SpaceX’in son zamanlarda ilgi odağı olmasını sağlayan konulardan birisi olan Starship, gezegenler arası malzeme taşınması ve insan taşıma görevlerini tamamlaması amacıyla inşa edilmeye başlanmış ve bir çok yeni teknoloji ve bakış açısına ev sahipliği yapmış bir projedir. Hâlâ üzerinde çalışmaları devam eden ve projesi tam anlamıyla bitmemiş olan bu şaheser her fırlatımının ardından eksikleri tespit edilerek kapatılan bir baş yapıt olma yolunda ilerlemektedir.
Starship’in temel fikri, farklı gezegenlerde koloniler kurabilmek ve gezegenler arası seyahati olabildiğince az maliyetle mümkün kılmaktır. Resmi olarak misyonu, Dünya yörüngesi, Ay ve Mars’a kargo ve insanlı görevler gerçekleştirmek olarak belirtilmiştir. Bir düşünsenize, gezegenler arası seyahat, farklı gezegenlerde kurabileceğimiz yaşantılar, insan ırkının güneş sistemindeki gezegenlerden yararlanabilir hale gelmesi. İnanılmaz hissettiriyor gerçekten! Bu devasa baş yapıtın boyundan bahsedeyim sizlere, bu dev canavar tam olarak 121,3 metre boya ve 9 metrelik bir çapa sahip. Bünyesinde 33 tane Raptor Motor barındırıyor! Tam anlamıyla bir canavardan bahsediyoruz.
Isı kalkanı konusunda farklı yaklaşımlar deneyerek son yörüngeye fırlatılışında, yörüngeye çıkışı esnasında her hangi bir sorun oluşmadı. Yakıt tankı başarılı bir şekilde dünyaya inmeyi başardı lakin Starship atmosferde muazzam bir sıcaklık değeriyle baş başa kaldı. Isı kalkanları iş esnasında görevlerini gayet iyi bir şekilde yapmalarına rağmen kanatların bağlantı noktalarında yanma ve kalkanların parçalanması gibi durumlar oluştu, 20 dakika kadar bir süre boyunca bu muazzam sıcaklıklarla baş eden Starship dünyaya inişini başarılı bir şekilde gerçekleştirmeyi başardı. Bu anlar canlı yayınlarda paylaşıldı. Eğer gerçekten ilgi duyuyorsanız canlı yayınları izlemenizi şiddetle tavsiye etmekteyim!
Fırlatma canlı yayınında Atmosfere giriş yapan Starship’in, üzerindeki kameralardan Starlink uyduları aracılığı ile elde edilen görüntüler.
Bir konunun daha sonuna gelmiş bulunuyoruz. Buraya kadar okuyan herkese en içten teşekkürlerimi sunarım. İyi günler diliyorum, takipte ve sağlıcakla kalın!
