Mikroplastik Nedir?
Mikroplastik nedir sorusu Günümüzde çevresel kirliliğin en görünmez ve tehlikeli boyutlarından biri olan mikroplastikler, hem ekosistemleri hem de insan sağlığını ciddi bir şekilde tehdit ediyor. Çeşitli araştırmalar, mikroplastiklerin etkilerini ve yayılımını ortaya koyarken, bu minik plastik parçacıklarının doğal yaşam döngüsündeki rolü giderek daha fazla dikkat çekiyor. Peki, mikroplastik nedir? Nereden gelir, nereye gider ve bizler bu konuda ne yapabiliriz?
Mikroplastik, boyutları 5 milimetreden küçük olan plastik parçacıklar için kullanılan bir terimdir. Bu küçük parçacıklar, iki ana yolla çevreye karışır:
Birincil Mikroplastikler: Doğrudan bu boyutta üretilen plastiklerdir. Örneğin, kozmetik ürünlerde kullanılan mikro boncuklar, endüstriyel temizleyicilerdeki aşındırıcı plastikler veya bazı spor ürünlerinde kullanılan plastik tanecikleri birincil mikroplastiklerdir.
İkincil Mikroplastikler: Daha büyük plastik parçalarının aşınma, kırılma ve bozulma yoluyla küçük parçalara ayrılması sonucu oluşur. Plastik poşetler, su şişeleri, balık ağları gibi günlük hayatımızda sıkça kullandığımız plastik ürünler, zamanla bu boyutlara parçalanır.
Mikroplastikler Nerelerde Bulunur?
Mikroplastikler, dünya çapında hemen her yerde bulunabilir. Okyanuslardan dağlara, tarım arazilerinden içme sularına kadar uzanan bir alanda bulunurlar.
Deniz ve Okyanuslar
Mikroplastik kirliliği en çok denizlerde ve okyanuslarda görülür. Plastik atıklar, dalgaların, güneşin ve rüzgarın etkisiyle parçalanarak mikroplastiklere dönüşür. Bu parçacıklar, planktonlar gibi küçük organizmalar tarafından yutulur ve böylece besin zincirine girer.
Toprak ve Tarım Alanları
Tarımda kullanılan gübreler ve kanalizasyon arıtma çamurları mikroplastiklerin toprakta birikmesine neden olur. Bu durum, tarım ürünleri aracılığıyla insan sağlığını etkileyebilir.
Tatlı Su Sistemleri ve İçme Suları
Mikroplastikler, nehirler, göller ve yeraltı suları gibi tatlı su kaynaklarında da bulunur. Hatta şişelenmiş ve musluk sularında da tespit edilmiştir. Bu sebeple aldığınız sularda marka ve içeriğine dikkat etmek gerekebilir.
Hava
Şehirlerde ve kırsal alanlarda yapılan araştırmalar, havadaki mikroplastiklerin solunum yoluyla vücudumuza girebileceğini göstermektedir.
Bunlara ek olarak yapılan çalışmalarda insan vücudunda hatta spesifik olarak belirtmek gerekirse testislerde bulunduğu da ortaya kondu.
Mikroplastiklerin İnsan ve Çevre Sağlığı Üzerindeki Etkileri
Mikroplastiklerin ekosistemler ve insan sağlığı üzerindeki etkileri henüz tam olarak anlaşılamamış olsa da mevcut araştırmalar, ciddi riskler taşıdıklarını göstermektedir.
Deniz Yaşamı Üzerindeki Etkiler
Mikroplastikler, deniz canlılarının midelerinde birikir ve bu canlıların doğal beslenme döngüsünü bozar. Ayrıca mikroplastikler, kimyasal kirleticileri kendilerine bağlayarak bu toksik maddeleri besin zincirine taşır.
İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkiler
Mikroplastikler, solunum yoluyla veya gıdalarla vücudumuza girebilir. Bu durum, sindirim ve bağışıklık sistemlerimizi etkileyebilir. Ayrıca mikroplastiklerin taşıdığı toksik maddeler, uzun vadede kanser, hormonal bozukluklar ve diğer sağlık sorunlarına yol açabilir.
Testislerde bulunan bu mikroplastikler de gelecek nesillere aktarılan genlerdeki mutasyonların daha fazla ölçüde ortaya çıkmasına sebep olabiliyor.
Ekosistem Dengesini Bozma
Mikroplastikler, toprağın yapısını ve kalitesini bozarak tarım ürünlerinin verimini düşürebiliyor. Ayrıca, tatlı su ekosistemlerindeki canlılar üzerinde de olumsuz etkiler yaratma ihtimali de vardır.
Mikroplastiklerin Kullanım Alanları
Mikroplastikler, küçük boyutları ve çeşitli avantajları nedeniyle birçok sektörde kullanılmaktadır.
Kozmetik ve Kişisel Bakım Ürünleri
Mikroplastikler, kozmetik ürünlerde sıkça kullanılır. Yüz temizleme jelleri ve peeling ürünlerindeki küçük boncuklar, cilt yüzeyini temizlemek ve ölü deriyi soymak için tasarlanmıştır. Ayrıca fondöten, ruj ve göz farı gibi makyaj ürünlerinde doku iyileştirici ve dayanıklılığı artırıcı olarak kullanılır. Diş macunlarında ise temizlik etkisini artıran küçük tanecikler şeklinde bulunabilir.
Tekstil ve Moda Sektörü
Sentetik kumaşlar, mikroplastik içeren en yaygın ürünlerden biridir. Polyester, naylon ve akrilik gibi kumaşlar yıkama sırasında küçük plastik parçacıklarını suya salar. Bu parçacıklar, su yollarıyla çevreye karışır. Ayrıca tekstil boyalarında ve kaplamalarında da mikroplastik kullanılarak renk dayanıklılığı ve kumaş dokusu iyileştirilir.
Otomotiv ve İnşaat Sektörleri
Araç lastikleri, sürtünme ve aşınma sırasında mikroplastik salınımının en büyük kaynaklarından biridir. Otomotiv boyalarında ve kaplamalarında, pürüzsüzlük ve dayanıklılık sağlamak için de mikroplastik kullanılır. İnşaat sektöründe ise boya ve verniklerde parlaklık ve uzun ömür sağlamak amacıyla tercih edilir.
Tarım ve Bahçecilik
Tarımda, kontrollü salınım sağlayan gübre kaplamaları mikroplastikler içerir.
Ayrıca, tarımsal malç filmleri gibi plastik materyaller, toprağı mikroplastiklere maruz bırakabilir.
Gıda Ambalajları
Plastik ambalajlar, gıdaların korunmasını sağlasa da zamanla mikroplastik parçacıkları serbest bırakabilir. Özellikle şişelenmiş su ve işlenmiş gıdalar, mikroplastik kirliliği açısından dikkat çekicidir.
